Psycholog sportu to specjalista, który może robić dużo różnych rzeczy. Każda z takich osób pracuje trochę inaczej, dlatego nie zawsze wiadomo, w czym dokładnie może pomóc. W tym wpisie postaram się wytłumaczyć, czym psycholog sportu może się zajmować, a co nie jest jego kompetencją. Mam nadzieję, że pomoże on zawodnikom, trenerom, rodzicom sportowców i adeptom psychologii sportu.
Czym jest psychologia sportu a czym trening mentalny?
Psychologia sportu to szeroka dziedzina zajmująca obejmująca szerokie spektrum działań wspierających zawodników, trenerów, rodziców czy inne osoby związane ze sportem. Zajmuje się między innymi psychoedukacją i rozwojem umiejętności psychologicznych potrzebnych sportowcom, jak na przykład radzenie sobie ze stresem startowym, koncentracja czy praca z motywacją.
Pamiętajmy, że psycholog sportowy jest również specjalistą od zdrowia psychicznego w sporcie. To oznacza, że może wspierać zawodników, którzy doświadczają lekkich i umiarkowanych trudności. Często spotykane są na przykład epizody depresyjne, trudności w obszarze odżywiania, perfekcjonizm w sporcie.
Trening mentalny
Trening mentalny w sporcie to w zasadzie element psychologii sportu. Polega on na nauczaniu i rozwijaniu umiejętności mentalnych. Jest to działanie psychoedukacyjne, czyli jego celem nie jest rozwiązywanie kryzysów psychicznych. Może jednak pełnić istotną rolę w profilaktyce zdrowia psychicznego w sporcie, ponieważ rozwinięte umiejętności mentalne mogą zapobiegać kryzysom czy zaburzeniom psychicznym.
W polskim prawie zawód trenera jest zawodem wolnym, więc każdy, niezależnie od wykształcenie, może zgodnie z przepisami prowadzić treningi mentalne. Psychika jest jednak wrażliwym obszarem. Oddziaływanie na nią bez właściwych kompetencji może wręcz przyczynić się do problemów ze zdrowiem psychicznym w sporcie lub doprowadzić do obniżenia poziomu umiejętności. Dlatego uważam, że treningi mentalne w sporcie powinni prowadzić albo psychologowie sportowi albo trenerzy mentalni, którzy zostali wykształceni w specjalistycznych instytucjach.
Czy psychologia sportu jest dla tych, co mają problemy?
Zdecydowanie nie tylko. Na wysokim poziomie umiejętności mentalne odgrywają ogromną rolę w osiąganiu wyników. W związku z tym ich rozwijanie powinno być normalnym elementem treningu każdego zawodnika, który poważnie myśli o swojej karierze. Regularna praca z psychologiem sportu często ma widoczne przełożenie na tak zwane wykonanie sportowe (ang. performace) a w efekcie na wyniki. Jest również bardzo istotna dla zapobiegania kryzysom oraz profilaktyki zdrowia psychicznego w sporcie.
Kiedy zawodnik ma trudności mentalne
Wielu zawodników zgłasza się do psychologa sportowego kiedy doświadcza trudności. Mogą to być problemy z koncentracją w trakcie meczu czy zawodów, stres przed startem, ale też poważniejsze. Do tych drugich zaliczają się na przykład zaburzenia odżywiania, epizody depresyjne, perfekcjonizm w sporcie.
Sposoby pracy psychologa sportu
Grupowe warsztaty z psychologii sportu
Prowadząc warsztaty z psychologii sportu specjalista pracuje z grupami różnej wielkości. Jest to często wybierana forma ze względów ekonomicznych – w krótszym czasie można zapewnić edukację większej liczbie zawodników. Ta forma jest odpowiednia wtedy, kiedy chcemy pracować nad edukacją i rozwojem umiejętności mentalnych oraz budować relacje w zespole. Może być nie wskazana dla zawodników, którzy mierzą się z indywidualnymi trudnościami.
Konsultacje z psychologiem sportu online i w gabinecie
Konsultacje indywidualne z psychologiem sportu prowadzone online lub na żywo są optymalną formą współpracy. Dzięki indywidualnemu podejściu psycholog jest w stanie dobrać metody najlepiej pasujące do sytuacji danego sportowca. Dzięki regularnym spotkaniom jest też w stanie prowadzić i dostosowywać na bieżąco proces tak, żeby efekty współpracy były jak najlepsze. Każdy specjalista decyduje, w jakiej formule, zdalnej czy bezpośredniej, pracuje. Co do zasady dla skuteczności nie ma znaczenia, czy konsultacja z psychologiem sportu odbędzie się online czy na żywo.